Η άνοια αποτελεί σημαντικό πρόβλημα υγείας στις δυτικές κοινωνίες, καθώς ο αριθμός των ατόμων που πάσχουν από άνοια αναμένεται να αυξηθεί δραματικά μέσα στις επόμενες δεκαετίες λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης.
Αυτή τη στιγμή υπολογίζεται ότι υπάρχουν περισσότεροι από 35 εκατομμύρια άνθρωποι με άνοια παγκόσμια, πάνω από 7 εκατομμύρια στην Ευρώπη, και πάνω από 150.000 στην Ελλάδα. Οι αριθμοί αυτοί υπολογίζεται ότι θα τριπλασιαστούν μέχρι το 2050.
Παρά τις σύγχρονες φαρμακολογικές εξελίξεις στον τομέα της αντιμετώπισης των μνημονικών διαταραχών των ασθενών με άνοια, δυστυχώς η νόσος κατά κανόνα εξελίσσεται (με το δικό της ρυθμό σε κάθε ασθενή), ώστε με την πάροδο του χρόνου προστίθενται πολλά καινούργια προβλήματα που επιδεινώνουν την ποιότητα ζωής του ασθενή αλλά και των φροντιστών του.
Εμπόδια
Λόγω της δομής της ελληνικής κοινωνίας, και σε αντίθεση με άλλες δυτικές χώρες, υπολογίζεται ότι η συντριπτική πλειονότητα των ασθενών με άνοια, ακόμη και σε προχωρημένο στάδιο, παραμένει στο σπίτι. Η φροντίδα παρέχεται από μέλη της οικογένειας, με τις γυναίκες και πάλι να επωμίζονται το μεγαλύτερο φορτίο, ακόμη και στις περιπτώσεις όπου έχουν προσλάβει κάποιο άλλο άτομο για αυτές τις υπηρεσίες.
Κάθε οικογένεια έπειτα από εκτεταμένες συζητήσεις και πιθανά συγκρούσεις μεταξύ των μελών της, αλλά πολύ συχνότερα διαισθητικά και με ενστικτώδη σχεδόν αποκλεισμό των ακατάλληλων μελών της, καταλήγει να αναθέτει επίσημα ή ανεπίσημα τη φροντίδα στον ικανότερο για το σκοπό αυτό.
Οι φροντιστές έχουν να αντιμετωπίσουν μία χρόνια νόσο με μακρά διαδρομή, τα προβλήματα της οποίας αλλάζουν καθώς η νόσος εξελίσσεται. Ο αφοσιωμένος φροντιστής καταβάλλει άοκνες προσπάθειες, αλλά με απογοήτευση διαπιστώνει την προοδευτική επιδείνωση της νόσου, από τη μια, και τη «μη αναγνώριση» των προσπαθειών του από τον ασθενή. Ολα αυτά τον γεμίζουν με συναισθήματα απελπισίας, κατάθλιψης, θυμού, ενοχής και απόρριψης, που πολλές φορές αδυνατεί να διαχειριστεί.
Εκτός από την ψυχική καταπόνηση οι φροντιστές πολλές φορές υφίστανται και σωματική καταπόνηση, αφού θα χρειαστεί πολύ συχνά να μετακινήσουν τον ασθενή στο κρεβάτι, να τον βοηθήσουν να ανασηκωθεί από την καρέκλα, να τον βοηθήσουν να πλυθεί, να ντυθεί, να φάει κ.τ.λ.
Ενας σημαντικός παράγοντας επιβάρυνσης των φροντιστών είναι οι διαταραχές συμπεριφοράς και τα ψυχιατρικά προβλήματα που παρουσιάζουν οι ασθενείς με άνοια. Τα προβλήματα αυτά δεν είναι καθόλου σπάνια στην άνοια και οφείλονται συνήθως σε παραληρητικές ιδέες, δηλαδή παράλογες ιδέες και πεποιθήσεις (π.χ. ότι ο φροντιστής του έχει κλέψει τα χρήματα) και ψευδαισθήσεις, συνηθέστατα οπτικές (δηλαδή βλέπει πράγματα που δεν υπάρχουν -π.χ. ανθρώπους καθισμένους στο σαλόνι του να συζητούν).
Συχνά τα παραπάνω προβλήματα οδηγούν σε ανάλογη συμπεριφορά, συνήθως επιθετική, που πολύ συχνά στρέφεται και ενάντια στο φροντιστή. Εκτός από τις προφανείς άμεσες επιπτώσεις που μπορεί αυτό να έχει στη φροντίδα του ασθενή, το γεγονός αυτό στενοχωρεί, απογοητεύει και θυμώνει το φροντιστή, ο οποίος πρέπει να βρεί διεξόδους να διοχετεύσει και να αποφορτίσει τα αρνητικά του συναισθήματα.
Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτού του είδους οι φροντιστές πρέπει να διατηρούν ένα περιβάλλον όσο το δυνατόν απλό και με λιγότερα ερεθίσματα. Το υπνοδωμάτιο πρέπει να είναι κατάλληλα και επαρκώς φωτισμένο. Επίσης, ο τόνος της φωνής του φροντιστή πρέπει να είναι χαμηλός και ήρεμος. Η ενδελεχής επιχειρηματολογία σχετικά με την πραγματική φύση «των καταστάσεων» που νομίζει ότι βλέπει ή πιστεύει ο ασθενής είναι μάταιη, με μόνο τελικό αποτέλεσμα να εξαντληθεί ή να εξοργιστεί ο φροντιστής.
Αλλη πηγή συνεχούς επιβάρυνσης και μεγάλης κόπωσης για το φροντιστή αποτελεί η συνεχής και άσκοπη κινητικότητα που εμφανίζουν πολλοί ασθενείς, περιπλανώμενοι συνεχώς μέσα στα δωμάτια. Η υπομονή και η δύναμη του φροντιστή εξαντλούνται παρακολουθώντας τον ασθενή και προσπαθώντας να προλάβει ατυχήματα και ζημίες που μπορεί να προκληθούν.
Ο φροντιστής θα πρέπει στην περίπτωση αυτή να προσπαθήσει να αποσπάσει την προσοχή του ασθενή σε κάποια άλλη δραστηριότητα, σε κάτι ενδιαφέρον από το εξωτερικό περιβάλλον, ή να τον εμπλέξει σε κάποια ενδιαφέρουσα συζήτηση. Η προσθήκη δομημένης και προγραμματισμένης σωματικής δραστηριότητας σε καθημερινή βάση μπορεί να βοηθήσει στη διοχέτευση της ενέργειας των ασθενών σε περισσότερο χρήσιμες δραστηριότητες.
Ενα εξαιρετικά ενοχλητικό και κουραστικό σύμπτωμα για το φροντιστή και όλη την οικογένεια του ασθενή με άνοια είναι η αναστροφή του ύπνου: ο ασθενής κοιμάται αρκετές ώρες στη διάρκεια της ημέρας και είναι ξύπνιος κατά τη διάρκεια της νύχτας, πολλές φορές σε διεγερτική κατάσταση, φωνάζοντας, μιλώντας δυνατά, περιπλανώμενος στα δωμάτια του σπιτιού, υπό το κράτος οπτικών ψευδαισθήσεων και παραληρητικών ιδεών.
Ο άμεσος φροντιστής του που θα ξυπνήσει και θα προσπαθήσει -μάταια πολλές φορές- να τον ηρεμήσει και να τον ξαναβάλει για ύπνο, αν αυτό επαναλαμβάνεται κάθε βράδυ, τελικά θα εξοντωθεί και θα καταρρακωθεί σωματικά αλλά και ψυχικά. Η αποφυγή του ύπνου στη διάρκεια της ημέρας, η καθυστέρηση του χρόνου που ο ασθενής θα πάει για ύπνο, η αποφυγή παραμονής στο κρεβάτι όλη την ημέρα, μπορούν να συμβάλουν σε καλύτερες συνθήκες νυχτερινού ύπνου για τους ανοϊκούς ασθενείς. Η επικοινωνία με το γιατρό είναι απαραίτητη, ώστε να χορηγηθεί κάποια θεραπεία για την εξασφάλιση κάποιων ωρών νυχτερινού ύπνου.
Τέλος, οι φροντιστές πρέπει να γνωρίζουν ότι μια ξαφνική και σημαντική αλλαγή στη νοητική κατάσταση ή τη συμπεριφορά του ανοϊκού ασθενή μπορεί να υποδηλώνει ότι αναπτύχθηκε κάποια άλλη διαταραχή, που συνηθέστατα είναι μία λοίμωξη, αφυδάτωση, γαστρεντερική διαταραχή, ή άλλη σωματική νόσος. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να ζητηθεί άμεση ιατρική βοήθεια ώστε να αντιμετωπιστεί το υποκείμενο νόσημα.
Σε κάθε περίπτωση, οι φροντιστές του ανοϊκού ασθενή είναι οι καθημερινοί ήρωες της διπλανής πόρτας, που οπλισμένοι με υπομονή, επιμονή, ανεκτικότητα, αγάπη και σεβασμό, προσπαθούν να στηρίξουν έναν αγαπημένο άνθρωπο που σταδιακά απομακρύνεται από κοντά τους...
https://www.enet.gr/